Wykopaliska

Wykopaliska w Annopolu

Annopol nad Wisłą od dawna słynie z fosforytów, które wydobywano na potrzeby produkcji nawozów dla rolnictwa, a także ze skamieniałości mieszkańców kredowego morza. W latach 2008–2015 Marcin Machalski z Instytutu Paleobiologii PAN organizował wykopaliska w okolicach Annopola. Celem tych prac było zebranie skamieniałości z okresu kredowego (alb i cenoman) i odtworzenie ich tafonomii (procesów prowadzących do zachowania szczątków w stanie kopalnym).

W opuszczonej podziemnej kopalni fosforytów i wykopach na powierzchni terenu zebrano tysiące szczątków morskich bezkręgowców, np. amonitów, a także kręgowców, takich jak rekiny, ryby kostnoszkieletowe, chimery (przerazy) oraz morskie gady (pliozaury, ichtiozaury i morskie żółwie).
Annopolskie cmentarzysko to typowe złoże skamieniałości typu koncentracyjnego. Napotyka się tu najczęściej izolowane elementy szkieletowe, takie jak zęby czy kręgi, które najłatwiej było pozyskać poprzez płukanie osadu na sitach. W kopalni natrafiono również na spektakularne fragmenty szkieletów i czaszkę ichtiozaura oraz szczątki morskiego żółwia nieznanego wcześniej nauce.
W pracach wykopaliskowych na terenie Annopola i pobliskich Chałupek brali udział pracownicy Instytutu Paleobiologii: Agnieszka Kapuścińska, Michał Andziak, Adam Zaremba, Zbigniew Lis, a także doktorantka Oksana Malchyk. W wykopaliskach uczestniczyli także m.in. Artur Komorowski (znalazca pierwszych szczątków w kopalni), Witold Biernat, Grzegorz Gajek, Tomasz Mleczek, Krzysztof Nejbert, Zofia Dubicka oraz strażacy OSP z Suchej Wólki. Wsparcia dla wykopalisk udzieliły władze Annopola z ówczesnym burmistrzem Wiesławem Liwińskim na czele.

Prace w Annopolu oraz Chałupkach sfinansowano w ramach grantów MNiSW oraz NCN: w latach 2010–2013 Tafonomia kręgowców ze skondensowanych utworów środkowej kredy antykliny Annopola (NE obrzeżenie Gór Świętokrzyskich), a w latach 2013–2016 Unikatowe złoże skamieniałości („Fossil Lagerstätte”) w albskim horyzoncie fosforytowym Annopola i jego znaczenie paleobiologiczne.
Wyniki badań opublikowano w serii publikacji z udziałem czołowych badaczy polskich i zagranicznych (spis na stronie internetowej Machalski). Podsumowanie wiedzy na temat annopolskiego złoża skamieniałości zawiera publikacja Machalski et al. 2023 (Stratigraphy of the Albian–Cenomanian (Cretaceous) phosphorite interval in central Poland: a reappraisal. Acta Geologica Polonica, 73 (1), 1–31.) , a popularnonaukowy tekst Machalski 2011 (Drugie życie annopolskiej kopalni, Rocznik Muzeum Ewolucji 3, 20–31.) opowiada o historii wydobycia fosforytów i eksploracji paleontologicznej w Annopolu.